INTRODUCIÓN

APLICACIÓN INTERNACIONAL

APLICACIÓN NA UE

APLICACIÓN EN ESPAÑA

INTRODUCIÓN

O Convenio sobre o Comercio Internacional de Especies Ameazadas de Fauna e Flora Silvestre, máis coñecido como Convenio CITES (Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora), busca preservar a conservación das especies ameazadas de fauna e flora silvestres mediante o control do seu comercio.

Foi asinado en Washington o 3 de marzo de 1973 por 21 países entrando en vigor en 1975. Na actualidade adheríronse 183 países, denominados Partes, é dicir, case todos os países do mundo forman parte da Convención. A adhesión de España ao Convenio CITES efectuouse o 16 de maio de 1986.

O Convenio CITES funciona como un instrumento de política comercial internacional establecendo unha rede mundial de controis do comercio internacional de especies silvestres ameazadas e dos seus produtos, esixindo a utilización de permisos oficiais para autorizar o seu comercio. A protección esténdese aos animais e plantas, vivos ou mortos, os seus partes, derivados ou produtos que os conteñan; é dicir, tamén se protexen produtos como peles, marfiles, caparazones, instrumentos musicais, sementes, extractos para perfumaría, etc. elaborados a partir de especímenes de especies reguladas polo Convenio.

O obxectivo é asegurar que o comercio internacional de especímenes de animais e plantas de orixe silvestre sexa sustentable e non poña en perigo a súa supervivencia. Isto supón esencialmente prohibir o comercio das especies en perigo de extinción e regular o comercio das especies ameazadas ou en perigo de estalo.

Para o funcionamento do Convenio, existen dous órganos:

• A Conferencia das Partes, órgano superior do Convenio. Reúne a todos os Estados Contratantes do Convenio (países Parte ou Partes) polo menos unha vez cada 2 ou 3 anos en sesión ordinaria. Tamén pode reunirse en sesión extraordinaria a solicitude de, polo menos, un terzo das Partes. O traballo da Conferencia das Partes compleméntase co apoio dos Comités Técnicos: Comité Permanente, Comité de Fauna e Comité de Flora.
• A Secretaría do Convenio CITES, administrada polas Nacións Unidas, ten a súa sede en Xenebra (Suíza) e está financiada polas achegas das Partes. A Secretaría actúa como axente de ligazón para os intercambios de información entre os distintos Estados e con outras autoridades e organizacións.

O Convenio establece a necesidade de obter permisos de exportación no país de orixe e, nalgúns casos, permisos de importación no país de destino previos ao intercambio dos exemplares. Tamén contempla a emisión de certificacións para as excepcións previstas no Convenio. Ademais, o Convenio permite a posibilidade de aplicar lexislacións nacionais máis estritas, como é o caso aplicado pola Unión Europea.

O obxectivo final do Convenio CITES é contribuír a garantir que o comercio internacional de animais e plantas silvestres sexa legal, sustentable e trazable. O sistema de permisos e certificados establecido permite que toda mercadoría CITES atópese perfectamente documentada e coñézase a súa orixe, destino e motivo polo que se comercializa.

O Convenio establece, ademais, a necesidade de, entre outras accións de control:

• Nomear unha ou máis Autoridades Administrativas.
• Nomear unha ou máis Autoridades Científicas.
• Establecer os puntos de introdución autorizados por cada País Parte.

APLICACIÓN INTERNACIONAL

O Convenio protexe a máis de 38.000 especies que están recollidas en tres Apéndices que se revisan periodicamente. Delas aproximadamente 32.300 son de plantas (85%) e 6.000 son de animais (15%). O 97% das especies están incluídas no Apéndice II.

Apéndice I: inclúe as especies de animais e plantas sobre as que pesa un maior perigo de extinción. O comercio destas especies capturadas ou colleitadas nos seus hábitats naturais está prohibido e só se permite baixo circunstancias excepcionais, por exemplo, para a investigación científica. Neste caso, pode autorizarse o comercio concedendo un permiso de exportación (ou certificado de reexportación) e un permiso de importación.

Apéndice II: inclúe as especies que, aínda que na actualidade non se atopan en perigo de extinción, poderían chegar a estalo a menos que se controle estritamente o seu comercio. Inclúe tamén especies de aparencia similar a outras incluídas nos Apéndices CITES co fin de garantir un mellor control das protexidas. O comercio de animais e plantas, capturados ou colleitados no medio silvestre, e nados en catividade ou reproducidos artificialmente, está permitido se se cumpren certos requisitos. Nestes casos é necesario un permiso de exportación ou un certificado de reexportación.

Apéndice III: inclúe as especies suxeitas a regulamentación dentro do territorio dun país Parte o cal necesita a cooperación dos outros países para impedir ou restrinxir a súa explotación. Precísase un permiso de exportación CITES cando o espécime é orixinario do país que solicitou a inclusión desa especie no Apéndice III, ou un certificado de orixe expedida pola Autoridade Administrativa CITES do país exportador, ou re-exportador, no resto dos casos.

EMENDAS

O Convenio contempla dous tipos de emendas: aos Apéndices e ao texto da Convención.

As emendas aos Apéndices I e II (Artigo XV do Convenio) decídense nas Conferencias das Partes que teñen lugar cada 2 ou 3 anos e que reúnen a todos os países Parte. Entran en vigor para todas as Partes 90 días despois da reunión. As emendas ao Apéndice III decídeas cada país Parte para as especies que son orixinarias do seu propio país; estas poden decidirse en calquera momento e publícaas a Secretaría CITES como Notificacións ás Partes na súa páxina web.

As emendas ao texto da Convención regúlanse de acordo ao Artigo XVII e entran en vigor 60 días despois de que dous terzos dos Estados que eran Partes do Convenio CITES o día da aprobación depositasen os seus instrumentos de aceptación ás este emendas. Nese momento entran en vigor unicamente para os Estados que aceptasen a emenda (independentemente da data en que se converteron en Parte na Convención). Con todo, o texto emendado aplícase automaticamente a calquera Estado que se converta en Parte despois da data de entrada en vigor da emenda.

O texto da Convención CITES emendouse en dúas ocasións denominadas polos lugares onde tiveron lugar ditas Conferencias das Partes: emenda de Bonn (1979) e emenda de Gaborone (1983).

Aquí pode consultar o texto completo do Convenio CITES incluíndo as dúas emendas aprobadas.

Emenda de Bonn:

En 1979, na primeira reunión extraordinaria da Conferencia das Partes (Bonn, Alemaña), emendouse o parágrafo 3 a) do Artigo XI para que a Conferencia puidese adoptar disposicións financeiras. Esta emenda entrou en vigor o 13/04/1987.

Emenda de Gaborone:

O día 30/04/1983 a Conferencia das Partes, nunha reunión extraordinaria celebrada en Gaborone (Botswana), adoptou unha emenda ao Artigo XXI da Convención que supuxo a adición de cinco parágrafos (do 2 ao 6). Esta emenda brinda a oportunidade de que as organizacións de integración económica rexional, como é o caso da UE, adhíranse á Convención.

O día 30/09/2013, trinta anos despois da adopción da Emenda de Gaborone, Costa Rica presentou o seu instrumento de aceptación e, en consecuencia, 54 dos 80 Estados que eran Partes do Convenio CITES o 30/04/1983 (é dicir, dous terzos deles)/deles) aceptaron a emenda. Isto supón que esta entrou en vigor o 29/11/2013 para eses 54 Estados, así como para os 43 Estados que se converteron en Partes en CÍTELA despois do 30/04/1983 e que aceptaron a emenda. Con todo, na actualidade uns 80 Estados Parte non a aceptaron.

España presentou instrumento de aceptación da emenda de Gaborone o 15/01/1991 e, por tanto, entrou en vigor de forma xeral para os Estados membros da UE o 29/11/2013.

APLICACIÓN NA UE

A Unión Europea (UE) vén aplicando as disposicións do Convenio CITES desde 1982, data en que entrou en vigor a primeira lexislación comunitaria que aplicaba a Convención. Esta aplícase por igual en todos os Estados Membros e non nacionalmente debido, principalmente, aos seguintes motivos:

• A regulamentación de comercio exterior é competencia exclusiva da UE, de acordo con a política comercial común acordada entre os Estados membros.
• A Unión Aduaneira supón a ausencia de controis fronteirizos sistemáticos entre os Estados Membros e, por tanto, a libre circulación de mercadorías entre eles.

Existe unha política común sobre medio ambiente, así como unha lexislación común sobre a protección e a conservación de especies autóctonas na UE.

Na actualidade, a aplicación na UE, e por tanto en España, do Convenio CITES leva a cabo mediante o Regulamento (CE) nº 338/97 do Consello, do 9 de decembro de 1996, relativo á protección de especies da fauna e flora silvestres mediante o control do seu comercio, e mediante o Regulamento de execución, Regulamento (CE) nº 865/2006 da Comisión do 4 de maio de 2006, polo que se establecen disposicións de aplicación do Regulamento (CE) 338/97. No apartado de “Lexislación” desta páxina web pode atopar información máis detallada.

Estes Regulamentos representan a vontade da UE de uniformizar a aplicación do Convenio CITES entre os Estados membros e nas súas actividades comerciais con terceiros países, todo iso co fin de garantir suficiente protección ás especies de fauna e flora silvestre a través do control do seu comercio. Isto supón, en moitos casos, medidas comerciais máis estritas e fanas extensivas a diversas especies non protexidas polo propio Convenio CITES. Así, a UE esixe determinados documentos para a importación que o Convenio CITES non esixe, e pode prohibir ou restrinxir a importación de certas especies e/ou orixes, aínda cando o país de orixe ou de procedencia autorizase a súa exportación. Isto último concrétase na publicación periódica dun Regulamento (denominado Regulamento de suspensións) da UE polo cal se prohibe a introdución na Unión de especímenes de determinadas especies de fauna e flora silvestres.

Aínda que os Regulamentos da UE en materia CITES son de aplicación directa nos Estados membros, certas disposicións deben ser traspostas mediante a adopción de lexislación nacional nos temas que son soberanía de cada Estado membro, como o procedemento sancionador.

As especies clasifícanse no Regulamento (CE) nº 338/97 en catro Anexos en función do grao de protección que se lles aplica en orde decreciente: A, B, C e D. Os Anexos que recollen as diferentes especies protexidas actualízanse e publícanse nun Regulamento da UE. Para máis información consulte o apartado de “Lexislación”.

• Anexo A: inclúe todas as especies incluídas no Apéndice I do Convenio CITES, algunhas especies do Apéndice II do CITES, algunhas especies do Apéndice III do CITES e algunhas especies que non están en CITES (na súa maioría especies autóctonas dun ou máis Estados membros da UE).
• Anexo B: inclúe as demais especies do Apéndice II do CITES, algunhas especies do Apéndice III do CITES e algunhas especies non CITES.
• Anexo C: inclúe o resto de especies do Apéndice III do CITES non incluídas nos Anexos A ou B, excepto certas especies do Apéndice III para as que os Estados Membros da UE formularon unha reserva.
• Anexo D: non ten equivalente nos Apéndices do Convenio e nel inclúense especies para as que se desexa controlar o nivel de importación na UE xa que poderían cumprir os requisitos necesarios para a súa inclusión nalgún dos outros Anexos. A maioría son especies non CITES, así como aquelas de o Apéndice III para as que os Estados membros da UE formularon unha reserva.

A regulamentación da UE aplica condicións de importación máis estritas para as especies dos Anexos A e B que para as correspondentes dos Apéndices I e II da Convención. Por iso, requírense permisos de importación os cales se conceden cando se estima que o comercio para a especie orixinaria da poboación en cuestión é sustentable. Ademais, existen requisitos adicionais para o aloxamento e o transporte dos especímenes vivos e aplícanse restricións máis exhaustivas para o comercio interno de especies do Anexo A. Así mesmo, os Estados membros poden adoptar medidas nacionais adicionais en temas de biodiversidade e conservación das especies, disposicións veterinarias e fitosanitarias, coidado e benestar dos animais, regulacións aduaneiras, etc.

Por tanto, os Anexos CITES da UE implican diferentes niveis de protección segundo trátese de:

• Especies protexidas polo Convenio CITES.
• Especies non protexidas polo Convenio CITES en perigo de extinción.
• Especies similares cuya inclusión facilita el control de especies en peligro de extinción.
• Especies co maior grao de protección que outorgan a Directiva sobre Aves Silvestres e os Directiva Hábitats da UE.
• Especies para as que se comprobou que a súa introdución no medio natural da UE constitúe unha ameaza ecolóxica para certas especies de fauna e flora autóctonas.

As actividades de importación, exportación ou reexportación na UE de especímenes incluídos nos apéndices I, II ou III do Convenio CITES e/ou nos Anexos da regulamentación da UE só poden realizarse a través dunha das aduanas habilitadas para iso. Nestes Puntos de Inspección Fronteiriza deben efectuarse os controis de inspección e despacho aduaneiro previos á entrada ou saída da UE das mercadorías CITES.

A Comisión UE publica na súa páxina web a listaxe dos puntos de entrada/saída autorizados da UE, denominados Puntos de Introdución Fronteiriza (PIFs).

Recoméndase tamén consultar a Guía elaborada pola Comisión UE para os puntos de entrada CITES (dispoñible en inglés na mesma web da Comisión).

APLICACIÓN EN ESPAÑA

Coa publicación do Real Decreto 986/2021, do 16 de novembro, polo que se establecen medidas de aplicación do Convenio sobre o Comercio Internacional de Especies Ameazadas de Fauna e Flora Silvestres (CITES), feito en Washington o 3 de marzo de 1973, e o Regulamento (CE) nº 338/97, do Consello, do 9 de decembro de 1996, relativo á protección de especies de fauna e flora silvestres mediante o control do seu comercio, desde o día 2 de xaneiro de 2022 as autoridades encargadas da xestión do Convenio CITES en España son as seguintes:

• Autoridade administrativa:

  Ministerio para a Transición Ecolóxica e o Reto Demográfico

  Dirección Xeral de Biodiversidade, Bosques e Desertificación

  Subdirección Xeral de Biodiversidade Terrestre e Mariña

  Praza San Juan da Cruz S/n, 28071 Madrid

  Teléfono: +34 915976056

  Correo electrónico: bzn-cites@miteco.es

• Autoridade científica:

  Ministerio de Ciencia e Innovación

  Museo Nacional de Ciencias Naturais de Madrid

  C/ José Gutiérrez Abascal, 2, 28006 Madrid

  Teléfono: +34 914111328

  Correo electrónico: autoridadcites@mncn.csic.es